عوامل محیطی در کشت و بذر گیری سبزیجات
پرورش سبزی یا در اصطلاح سبزیکاری به معنای تولید گیاهان علفی یکساله، دوساله و یا چندساله در جهت استفاده از قسمتهای مختلف قابلخوردن برای انسان نظیر ساقه، برگ، میوه، گل و غیره است. سبزی به دلیل ارزش غذایی بسیار بالا و رشد سریعتر و آسانتر نسبت به سایر گیاهان علاوه بر کشت در سطوح بالا، در منزل نیز جهت برطرف کردن نیاز خانواده هم پرورش مییابد. عوامل محیطی زیادی در کشت و بذر گیری سبزیجات و برای اعمال حیاتی آن مانند فتوسنتز، تنفس، تعرق، جذب آب، رشد و انتقال مواد غذایی دخیل هستند که در ادامه مهمترین این موارد را بررسی مینماییم. لازم به ذکر است مطلب زیر برگرفته از تحقیق «کشت، داشت و برداشت سبزی» گردآوریشده توسط «مرضیه آنتیک و فاطمه دربیدی» است.
مهمترین عوامل مؤثر در کشت و بذر گیری سبزیجات
1. حرارت
2. آب
3. خاک
4. نور
5. اکسیژن و دیاکسید کربن
6. باد
7. آفات و امراض گیاهی
1. نقش حرارت در کشت و بذر گیری سبزیجات
یکی از مهمترین عوامل دخیل در پرورش سبزی، دمای محیط است. بهطورکلی هر یک از سبزیجات به حرارت مختلفی نیاز دارند؛ اما هرگونه کم یا زیاد شدن دما، رشد آنها را دچار اختلال مینماید.
حرارت در مراحل مختلف رشد سبزیجات از بذر گیری تا برداشت نقش اساسی دارد که در زیر به آنها اشاره میکنیم.
نقش حرارت در بذر گیری سبزیجات<\/h4>
در حالت کلی هر چه عمق کاشت بذر بیشتر باشد، به دلیل سردی خاک زمان جوانه زدن بیشتر خواهد شد. بهعبارتیدیگر تعداد روزهای لازم برای جوانه زدن بذر به دمای خاک بستگی دارد. در درجه حرارت مناسب این زمان کوتاهتر و در دمای نامناسب تعداد روزها افزایش پیدا میکند.
نقش دمای محیط در رشد سبزیجات<\/h4>
در اصطلاح کشاورزی به حرارت مناسب برای رشد هر گیاه، اُپتیمم آن گیاه گفته میشود. در این درجه حرارت عمل فتوسنتز بهخوبی انجام شده و گیاه رشد حداکثری خواهد داشت. البته اپتیمم در تمانی مراحل رشد گیاه یکسان نیست.
در فصول گرم، سبزیجات برای پرورش به حرارت بالاتر نیاز داشته که حداقل آن در حدود 16 درجه سانتیگراد است.
اما در فصول خنک برخی سبزیجات نظیر اسفناج در دمای 4.5 درجه سانتیگراد رشد کمی دارند و حداقل حرارت موردنیاز برای سبز شدن آن صفر درجه است.
2. بررسی نقش آب در کشت و بذر گیری سبزیجات
ساختمان سبزیجات نسبت به دیگر گیاهان از آب بیشتری تشکیل شده است؛ بهطوریکه در حدود 80 الی 90 درصد وزن آنها آب است. همچنین آب در تولید ماده خشک حاصل از فتوسنتز، جذب مواد غذایی از ریشه، انتقال مواد به بخشهای مختلف گیاه و انفعالات داخلی گیاه نقش مهمی دارد.
از طرف دیگر آب، عامل اساسی در انتخاب محل کشت سبزی و نوع آن به شمار میآید.
میزان آب موردنیاز برای کشت و بذر گیری سبزیجات مختلف یکسان نبوده و به نوع خاک، نوع سبزی، حرارت محیط و مقدار اکسیژن خاک بستگی دارد.
در هنگام بذر گیری رطوبت خاک نقش مهمی در جوانه زدن سبزیها دارد. همچنین عمق و پراکندگی ریشه سبزی در جذب آب مؤثر است.
3. نقش خاک در کشت و بذر گیری سبزیجات
بهطورکلی خاکی برای رشد و پرورش سبزیجات مطلوب است که دارای مواد آلی و غذایی کافی، ساختمان مناسب، قدرت نفوذپذیری آب بالا و PH مناسب باشد.
<\/h4>
نوع خاک مناسب برای سبزیکاری<\/h4>
بهترین نوع خاک برای سبزیکاری خاک لومی است. این خاک مخلوطی از 40 درصد شن، 40 درصد سیلت و 20 درصد رس به همراه هوموس است.
در فصل زمستان به ویژه در زمانی که عامل زودرس بودن از عملکرد گیاه مهمتر است، خاکهای سبک شنی – رسی برای تولید سبزیجات استفاده میشود؛ اما در فصل تابستان جهت نگهداری آب بیشتر در خاک، خاکهای سنگینتر مانند خاک رس بهتر هست.
در هر صورت خاکهای خیلی سبک و خیلی سنگین برای سبزیکاری مناسب نیستند.
میزان هوای خاک<\/h4>
میزان اکسیژن موجود در خاک برای تنفس قسمتهای زیرزمینی گیاه، فعالیت میکروارگانیسمهای مفید و اکسیداسیون مواد آلی بسیار حائز اهمیت است. خاکی که از ساختمان فیزیکی و زهکشی مناسب برخوردار باشد، مواد آلی به مقدار کافی داشته و تهویه آن مناسب است.
تهویه نامناسب آثار نامطلوبی زیر را در سبزیجات سبب میشود:
1. محدود شدن رشد و نمو ریشه
2. کاهش جذب مواد غذای و آب
3. ایجاد ترکیبات سمی اسید الکتیک، اسیدسیتریک، اسید بوتیریک در خاک